-Yetişkin insanlarda görme bozukluğunu anlamak zor olmuyor. Derdimizi söyleyebiliyoruz. Ama bu durum bebeklerde böyle değil. Yeni doğan bir bebeğin ilk göz muayenesi ne zaman yapılıyor?
Yeni doğan bebeklerde göz muayenesi çok önemli. Bebek doğduğu zaman ilk muayenesini yeni doğan çocuk uzmanı yapıyor. Ve kabaca göz muayenesini yapıyorlar. Nelere bakıyorlar?Göz yapısı normal mi? Göz bebeğinden normalde gelmesi gereken kırmızı renk testi yapılır. Kırmızı bir renk geliyor mu, yoksa beyaz renk var mı? Gözlerde kayma, sulanma ya da kanal tıkanıklığı var mı?Bunlar bebeğin ilk doğduğu gün ki muayenesinde çocuk hekimi tarafından yapılıyor. Ve göz doktoruna ne zaman gidelim? Şöyle cevap vermek istiyorum. Ailede bilinen bir göz hastalığı varsa, göz kayması, tembelliği varsa, hiç istemediğimiz bir hastalık göz içi tümör varsa bebeklerin birinci ayında muayene olması gerekiyor. Çünkü göz erken tanı ve tedavini çok önemli olduğu bir organımız. Eğer ailede böyle bir öykü yok, çocuk sağlıklı ise yine de ilk altı ayda bir göz muayenesi yapılmalı. Genellikle büyüyünce yaptırmak gibi bir eğilim vardır ama ilk altı ayda göz muayenesi mutlaka yaptırmalı. Sonra 3-4 yaşları kırma kusurlarını çok saptadığımız bir yaş grubudur. Bu yaşlarda tekrar bir göz muayenesi yaptırılmalı. Ve okul öncesi 6 yaşlarında üçüncü bir göz muayenesi öneriyoruz.
-Peki, diyelim ki aile bunu gözardı etti. Çocuk doğdu, kusurlu ama fark edemiyor. Bu gecikme ne gibi sonuçlara yol açıyor?
Şimdi çocuklarda ne gibi göz hastalıkları olabiliyor?Yetişkinlerde görülen bütün göz hastalıkları çocuklarda da olabiliyor. Erken tanının önemi ne?Birincisi bahsettiğim gibi göz içi tümörler gibi nadir de görülse hayati tehlikeye yol açan hastalıkların erken tanısı çocuğun hayatının kurtarılması açısından önemli. İkincisi de çocuğun sahip olduğu bazı sistematik hastalıklar gözde bulgu, belirti verebilir. Bunu erken saptayarak sistemik hastalığa yönelebiliriz. Ya da şaşılık veya kırma kusurları çocukta kalıcı hasara sebep olabilir. Bunu da erken tanı ve tedaviyle daha kısa sürede aşabiliriz. Çünkü ne kadar erken tanırsak tedavi edersek o kadar başarılı oluyoruz.
-Peki şimdi muayenelere gideceğiz dedik. İlk yenidoğan muayenesinde hiçbir şey çıkmadı. Sonrasında yavaş yavaş gelişiyor olabilir mi?Aileler ne sıklıkla gidecek?
Anne baba çocukla çok birlikte, daha çok anneler birlikte. Ve çocuklarını çok iyi gözlemliyorlar. Yani bize bir anne çocuğumda kayma şikayetiyle geldiği zaman ben o zaman muayenede fark edemiyorsam bile hemen yok diyemiyorum. Çünkü anneler çok dikkatli. Yani aileler bir şikayet belirtiyorsa doğru olma payı çok fazla. O yüzden çocuklarını çok iyi gözlemlemelerini tavsiye ediyorum. Bebekler şikayetlerini belli edemiyor ama mesela 2 ayını doldurmuş bebeğin anneyle göz temasında bulunmasını, etrafında hareket ettiğinde onu takip etmesini, parlak büyük oyuncakları takip etmesini bekleriz. İki aylık bebek anneyle göz teması kurmuyor, takip etmiyorsa veya yürüme çağına gelmiş bebeğin önündekileri eşyalara çarpmasını göremiyor olarak düşünüyorlar. Daha basit hastalıklara gelelim. Gözlerinde kızarıklık oluyor, çapaklanma oluyor veya göz kapağında düşüklük, gözünde kayma var, televizyon açıldığında televizyonu görmek için başını eğiyor belli bir pozisyona getiriyor. Bu da çocuktaki bir hastalığın habercisi olabilir. Birde artık çok fotoğraf çekiyoruz. Bebek doğduğundan beri çekiliyor. Eğer flaşlı bir fotoğrafta gözler kırmızı çıkmıyor beyaz çıkıyorsa bu da çok önemli bir hastalığın habercisi olabilir. Bu açıdan uyanık olmalarını istiyorum.
-Evet hocam çok iyi bir noktaya parmak bastınız. Yeni doğan bebeklerin fotoğraflarının çekilmesi. Hatta doğum fotoğrafçılığı diye bir sektörde gelişmiş durumda. Halk tarafından bu göz sağlığı açısından zararlı olduğu söylenir. Aslında böyle midir, hemen çekilmemeli mi, ne kadar sürmeli?
Aslında bu konuda benim bildiğim bilimsel veriler yok. Ama flaşlı çekmemeye özen gösterilebilir. Ama dediğim gibi kanıtlanmış zararı yok.
-Peki genel olarak baktığımızda yeni doğan bebeklerden başlayarak çocuklarda ne tür göz hastalıkları görülüyor? En sık görülenleri hangileri?
En sık görülenlerden başlarsak göz tembelliği, şaşılık, kırma kusurları. Bunlar toplumda %2-4 oranında görülüyor. Yani dört çocuktan birinde var. Bizim en çok uğraştığımız hastalıklar bunlar. Ama bunun dışında katarakt. Bir bebekte katarakt varsa bir iki ay içinde ameliyatla tedavi edilmesi gerekiyor. Erken tanınması gereken bir hastalık. Göz tansiyonu. Doğuştan olan bir göz hastalığıdır ve yine bizim için acil durumlardan biri. Çocuğun gözünde sulanma, ışığa bakamama, göz bebeğinde bulanıklık ve büyüme varsa ailelerin göz tansiyonu açısından bir doktoru görmelerini tavsiye ediyorum. Yine dediğim gibi göz içi tümörler, göz kapağı düşüklüğü çocuklarda olabilecek göz hastalıkları.
-Hocam mesela göz kırma kusurlarından bahsedecek olursak, kırma kusurları diyince neleri anlamalı ve neden oluşuyor?
Şimdi kırma kusurları deyince aslında halk içinde çokça biliniyor:miyop, hipermetrop, astigmatizma. Aile öyküsü önemli. Ailede varsa çocuklarda görülme ihtimali var. Hipermetropi niye önemli?Çünkü bebekler doğduklarında etraflarındaki 1-2 metreyle ilgileniyorlar. Yakını görüyorlar. Hipermetropide de yakını görmemiz bulanıyor. Bu yüzden bir bebekte hipermetropi varsa görme tembelliği oluyor. Çünkü gözler bulanık görüyor ve beyin o bulanık görüntüyü ihmal ediyor. O yüzden bu görme sistemi görerek ve zamanla gelişen bir sistem. Beyinle göz birlikte çalışıyor. O yüzden hipermetropi erken tanınır ve tedavi ettirilirse çocuklar büyürken görme seviyesini tama yaklaştırabiliyoruz. Miyop genellikle okul çağı hastalığı. Okul öncesi 6 yaş muayenesi de orada önem taşıyor. Astigmatizma da yine karşılaşabildiğimiz kırma kusurlarından.
-Herhalde tedavi edilebilir hastalıklar bunlar. Tedavileri ne kadar sürer?
Kırma kusuru dediğimiz zaman tedavisi gözlük kullanmak. Ve aileler ilk gözlük kullanacak dediğimizde telaşlanıyorlar. Ama aslında bebek olsalar dahi hastalarımız gözlüğe itiraz etmiyorlar. Çünkü dünyayı daha net görüyor. Herkes daha net görmek ister. Bebeklerde öyle. O yüzden yüksek numaralı gözlüklere bile çocuklar itiraz etmiyorlar. O yüzden ailelerin bu yönden endişe etmelerini istemiyorum. Birde ne zaman gözlüğü çıkarabilir diyorlar. Bende asıl sorun gözlüğü çıkarmak değil diyorum. Hipermetropisi olan çocuk iyileşebilir ama gözlüğü hiç çıkaramayabilir. Önemli olan kaliteli, iyi görmesi.
-Gözlüğü seçerken de dikkatli olmak gerekiyor. Hekime danışacağız, hekimin verdiği numarada gözlükler seçeceğiz ama gözlüğü aldıktan sonra bir yıl kontrole götürmedi. Belki çocuğun göz numarası değişti. Bu da sıkıntı yaratmaz mı?
Zaten gözlüğü verdikten sonra o hasta bizim takipli hastamız oluyor. Hele küçük yaştalarsa üç ay gibi sıkı aralıklarla takip ediyoruz. Gözlüğü verdik bitti olmuyor, takibe çağırıyoruz. Gözlük seçiminde de dikkat edilmesi gereken konular, yüze uygun olması, özellikle bebeklerde burun kökü gelişimi devam ediyor. O yüzden ona uygun, gözün büyüklüğüne uygun çerçeve seçilmesi önemli. Genellikle plastik olur. Gözlük camlarınında kırılmayan cam olmasını tavsiye ediyoruz.
-Peki duane sendromu nedir, tedavisi nasıl olur?
Şaşılığa ait bir hastalık. Duane sendromunda göz belli yönlere bakamıyor. Örneğin sağ gözük dışa bakamıyor, içe baktığında da kısılıyor. Bu duane sendromunun önemi şu;eğer başta çocukta şaşılık yapıyorsa veya bakış pozisyonu oluşturuyorsa cerrahi olarak tedavi ediyoruz. Televizyon izlerken başını belli bir pozisyonda tutması, okulda da aynı şekilde, içe veya dışa şaşılık. Bu sorunların çözümü cerrahi. Bu sorunlar yoksa takip ediyoruz.
-Göz kapama yöntemini tercih edebilir miyiz?
Göz kapama yöntemi göz tembelliği tedavilerimizden biri. Göz tembelliğine geçecek olursak eğer göz tembelliği bir gözün ya da iki gözün az görmesi. Yüksek göz bozukluklarında, şaşılıkta, katarakt, göz kapağı düşüklüğü gibi o gözü görmekten yoksun bırakan göz hastalığı sonucunda göz tembelliği gelişebilir. Tedavisinde ise nedene yönelik tedavi yapmalıyız. Yani çocukta katarakt, göz kapağı düşüklüğü varsa önce onu tedavi etmeli, ondan sonra görmeyi arttırma yoluna geçmeliyiz. Yine görme bozukluğu nedeniyle göz tembelliği oluyorsa ilk tedavimiz kırma kusurunu tedavi etmek, gözlük reçetesi vermek. Eğer göz tembelliği gözlükle düzelmiyorsa o zaman kapama tedavisi uyguluyoruz. Onun da mantığı şöyle;Bir göz kötü görüyor, diğer göz iyi görüyorsa iyi gören gözü günün belli saatlerinde kapatarak az gören gözü daha iyi çalıştırmak, onun görmesini artırmaya çalışmak prensibine dayanıyor.
-Ama bunu çocuklarda uygulamak biraz zor olmuyor mu?
Çocuklarımız gözlükten farklı olarak kapama tedavisine direnç gösterebiliyor. Onun içinde özendirici yöntemler kullanıyoruz. Örneğin erkek çocuklar korsan olmayı seviyor. Veya kapama yapılacağı saatte aileyle birlikte kapatılabilir. Bebekler çok karşı koymuyor ama büyüdükçe zorlaşıyor. Aile çok sabırlı olması gerekiyor, anne babaya evdekilere çok vazife düşüyor. Bizde doktorları olarak bunun onun iyiliği için olduğunu ikna ederek tedavide birlikte yol alabiliyoruz.
-Hocam peki bu göz hastalıkları biraz genetik faktörlere dayanıyor. Kesin tedavi edilebilir, kesin tedavi edilemez dediğiniz göz hastalıkları var mı?
Genetik boyut bütün hastalıklarda olduğu gibi var ama olmak zorunda da değil. Genel olarak da tedavi edebildiğimizi düşünüyorum. Zamanında doktora başvurmak, ailenin ve hastamızın uyumuyla bir çok hastalığı aşıyoruz.
-Peki çapaklandığında, mikrop kaptığında çayla tedavi yapmak doğru mudur?
Öncelikle çapaklanma ne zaman oluyor, niye oluyor?Örneğin yeni doğan bir bebekte gözü sürekli sulanıyor ve çapaklanıyorsa biz buna doğumsal gözyaşı kanal tıkanıklığı diyoruz. Ve 1 yaşına kadar tarif ettiğimiz masajlarla geçmesini bekliyoruz. Çünkü kendiliğinden geçme oranı çok yüksek. Masaj da genellikle yanlış bilinir. Gözün iç kısmında gözyaşı kesesinin olduğu yere bastırarak masajı yaptırıyoruz. Bu şekilde ordaki tıkanıklığı tedavi edip çapaklanmayı aşıyoruz. Eğer sarı yeşil renkte kirpikleri yapış yapış edecek şekilde bir çapaklanma varsa antibiyotik tedavisi öneriyoruz. Çay değil de sıcak su pansumanı olabilir. Çayın zararı var demiyorum ama sıcak su da aynı görevi görecektir.
-Şaşılıktan bahsedelim mi biraz?
Şaşılık niye önemli?Bizim için şaşılık çok sık görülüyor. %2-4 oranında. Estetik bir sorun değil, görme ile alakalı bir sorun. Görme tembelliği yapıyor olduğu için erken tanı önemli. Önce görme tembelliğini tedavi ediyoruz sonra şaşılığı tedavi ediyoruz. Bunları tedavi ettiğimizde de çocuğun üç boyutlu görmesini sağlamış oluyoruz. 9-10 yaşından sonra görme tembelliğinin tedavisini yapamadığımız için erken tanı önemli. İki tür şaşılığımız var. Biri gözlükle düzeltebildiğimiz şaşılıklar, diğeri cerrahi yöntemle düzeltebildiğimiz şaşılıklar. Ama ameliyattan sonra çocuk gözlük kullanmaya devam edebilir.
-Şaşılık düzeldikten sonra gözlüğü takmak zorunda mı?
Gözlükle tedavi edilen şaşılıklarda sorun çocuğun yüksek kırma bozukluğundan dolayı odaklanma yapması. 15 yaşına kadar odaklanmayı kendileri düzeltiyorlar. Ve kayma da azalabiliyor. O yüzden buna takiplerde karar veriyoruz.
-Son söylemek istediğiniz cümleler neler?
Erken doğmuş bebeklerde ilk 4-6 haftada göz muayenesi yapılmalı çünkü göz içi kanamaya giden ciddi göz hastalıkları olabilir. Dediğim gibi ailede öykü varsa erken göz muayenesi, sağlıklı çocukların 6 ay içinde erken göz muayenesi yapmasını öneriyorum. Eğer çocuğun gözlerinde bir sorun düşünülüyorsa beklemeden doktora götürülmeli.
-Göz kapağı düşmesi ile göz tembelliği aynı anda tedavi edilebilir mi?
Evet edilebilir. Eğer göz kapağı göz bebeğini kapatacak göz tembelliği sağlayacak kadar ilerlediyse bebeklerimiz cerrahiye gidiyor. Ve aynı anda diğer göze kapama yaparak tembelliği de tedavi edebiliyoruz.
